ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ ਭਾਵੇਂ 1951 ਵਿੱਚ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈਆਂ ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬੀਜ ਕਾਫੀ ਸਮਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬੀਜਿਆ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। 1913 ਵਿੱਚ ‘ਓਰੀਐਂਟਲ ਓਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ’ ਦੇ ਨਾਂ ਥੱਲੇ ਫਿਲਪਾਈਨ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਮਨੀਲਾ ਵਿਖੇ ਤਿੰਨ ਏਸ਼ਿਆਈ ਮੁਲਕਾਂ ਦੇ ਖੇਡ ਮੁਕਾਬਲੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਫਿਲਪਾਈਨ 141 ਅੰਕ ਲੈ ਕੇ ਪ੍ਰਥਮ, ਚੀਨ 42 ਅੰਕਾਂ ਨਾਲ ਦੋਮ ਤੇ ਜਪਾਨ 16 ਅੰਕਾਂ ਨਾਲ ਫਾਡੀ ਸੀ। 1915 ਵਿੱਚ ‘ਫਾਰ ਈਸਟਰਨ ਏਸ਼ੀਆਟਕ ਖੇਡਾਂ’ ਦੇ ਨਾਂ ਹੇਠਾਂ ਫਿਰ ਉਪ੍ਰੋਕਤ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਚੀਨ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਸ਼ਿੰਘਾਈ ਵਿੱਚ ਹੋਏ। ਉਥੇ ਚੀਨ ਨੇ 152 ਅੰਕ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ, ਫਿਲਪਾਈਨ ਨੇ 72 ਤੇ ਜਪਾਨ ਨੇ 32 ਅੰਕ। 1917 ਵਿੱਚ ਇਹੋ ਖੇਡਾਂ ਜਪਾਨ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਟੋਕੀਓ ਵਿੱਚ ਹੋਈਆਂ। ਉਥੇ ਜਪਾਨ 120 ਅੰਕਾਂ ਨਾਲ ਮੀਰੀ ਰਿਹਾ ਜਦ ਕਿ ਫਿਲਪਾਈਨ ਤੇ ਚੀਨ ਕਰਮਵਾਰ 80 ਤੇ 49 ਅੰਕ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕੇ।
ਫਾਰ ਈਸਟਰਨ ਏਸ਼ੀਆਟਕ ਖੇਡਾਂ 1913 ਤੋਂ 1927 ਤਕ ਹਰ ਦੋ ਸਾਲ ਪਿਛੋਂ ਮਨੀਲਾ, ਸ਼ਿੰਘਾਈ ਤੇ ਟੋਕੀਓ/ਓਸਾਕਾ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ। 1927 ਦੀਆਂ ਅੱਠਵੀਆਂ ਖੇਡਾਂ ਸ਼ਿੰਘਾਈ ਵਿੱਚ ਹੋਈਆਂ। ਉਥੇ ਫੈਸਲਾ ਲਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਅਗਾਂਹ ਨੂੰ ਇਹ ਖੇਡਾਂ ਓਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਲੇ ਹਰ ਚਹੁੰ ਸਾਲਾਂ ਪਿਛੋਂ ਕਰਾਈਆਂ ਜਾਣਗੀਆਂ। ਨੌਵੀਆਂ ਖੇਡਾਂ 1930 ਵਿੱਚ ਟੋਕੀਓ ਹੋਈਆਂ ਜਿਥੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਇੰਡੀਆ ਦੀ ਟੀਮ ਨੇ ਵੀ ਭਾਗ ਲਿਆ। ਇਸ ਪਿਛੋਂ ਫਾਰ ਈਸਟਰਨ ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਭੋਗ ਪੈ ਗਿਆ।
ਫਿਰ 1934 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਖੇਡ ਪ੍ਰਮੋਟਰ ਪ੍ਰੋ.ਗੁਰੂ ਦੱਤ ਸੋਂਧੀ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਨਾਲ ‘ਪੱਛਮੀ ਏਸ਼ੀਆਟਕ ਖੇਡਾਂ’ ਦੇ ਨਾਂ ਥੱਲੇ ਇਹਨਾਂ ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਪੁਨਰ ਜਨਮ ਹੋਇਆ। ਇਹ ਖੇਡਾਂ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਤੇ ਪਟਿਆਲੇ ਵਿੱਚ 2, 3 ਤੇ 4 ਮਾਰਚ 1934 ਨੂੰ ਹੋਈਆਂ। ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਅਥਲੈਟਿਕਸ, ਹਾਕੀ ਤੇ ਲਾਅਨ ਟੈਨਿਸ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਹੋਏ ਅਤੇ ਪਟਿਆਲੇ ਤੈਰਨ ਤੇ ਵਾਟਰ ਪੋਲੋ ਦੇ। ਪੱਛਮੀ ਏਸ਼ੀਆਟਕ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਮਹਾਰਾਜਾ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਤੇ ਆਨਰੇਰੀ ਸੈਕਟਰੀ ਪ੍ਰੋ.ਗੁਰੂ ਦੱਤ ਸੋਂਧੀ ਸਨ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਭੂਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਉਦੋਂ ਭਾਰਤੀ ਓਲੰਪਿਕ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਨ। ਇਹਨਾਂ ਖੇਡਾਂ ਲਈ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਤੰਬੂਆਂ ਦਾ ਖੇਡ ਪਿੰਡ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਕੇਵਲ ਚਾਰ ਮੁਲਕਾਂ, ਲੰਕਾ, ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ, ਫ਼ਲਸਤੀਨ ਤੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੇ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੇ ਭਾਗ ਲਿਆ। ਹਿੰਦੋਸਤਾਨੀ ਖਿਡਾਰੀ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਸਾਰੀਆਂ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਜਿੱਤਾਂ ਹਾਸਲ ਕਰ ਗਏ। 1938 ਦੀਆਂ ਖੇਡਾਂ ਕਰਾਉਣ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਫ਼ਲਸਤੀਨ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਤਲਅਵੀਵ ਨੇ ਲਈ ਸੀ ਜੋ ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਇਸਰਾਈਲ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਹੈ। ਪਰ ਦੂਜੇ ਸੰਸਾਰ ਯੁੱਧ ਦੇ ਖ਼ਤਰੇ ਕਾਰਨ ਇਹ ਖੇਡਾਂ ਨਾ ਹੋ ਸਕੀਆਂ। ਫਿਰ ਦੂਜੀ ਵਿਸ਼ਵ ਜੰਗ ਲੱਗ ਗਈ ਤੇ ਖੇਡਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਭੁੱਲ ਵਿਸਰ ਗਈ।
1947 ਵਿੱਚ ਏਸ਼ਿਆਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਆਪਸੀ ਸੰਬੰਧਾਂ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਕਾਨਫਰੰਸ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਹੋਈ। ਉਥੇ ਹੋਰਨਾਂ ਗੱਲਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਖੇਡਾਂ ਰਾਹੀਂ ਏਸ਼ਿਆਈ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿੱਚ ਸਾਂਝ ਵਧਾਉਣ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਭਰਵਾਂ ਹੁੰਘਾਰਾ ਮਿਲਿਆ। 1948 ਦੀਆਂ ਓਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ ਸਮੇਂ ਲੰਡਨ ਵਿੱਚ ਫਿਲਪਾਈਨ ਦੇ ਖੇਡ ਪ੍ਰੋਮੋਟਰ ਜਾਰਜ ਬੀ ਵਾਰਗਸ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰੋ.ਗੁਰੂ ਦੱਤ ਸੋਂਧੀ ਨਾਲ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰਾ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਦੇ ਫਲਸਰੂਪ ਏਸ਼ੀਅਨ ਐਮੇਚਿਓਰ ਅਥਲੈਟਿਕ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਬਣਾਈ ਗਈ। ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਮੀਟਿੰਗ 12 ਤੇ 13 ਫਰਵਰੀ 1949 ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਹੋਈ। ਮੀਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਫਿਲਪਾਈਨ, ਸਿਆਮ, ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ, ਬਰਮਾ, ਸੀਲੋਨ, ਨਿਪਾਲ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ, ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨੁਮਾਇੰਦੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ। ਉਥੇ ਏਸ਼ੀਅਨ ਅਥਲੈਟਿਕ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਦਾ ਨਾਂ ਬਦਲ ਕੇ ਏਸ਼ੀਅਨ ਖੇਡ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਤੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਚੁਣ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਜਾਰਜ ਬੀ ਵਾਰਗਸ ਮੀਤ ਪ੍ਰਧਾਨ ਤੇ ਪ੍ਰੋ.ਜੀ.ਡੀ.ਸੋਂਧੀ ਸਕੱਤਰ/ਖ਼ਜ਼ਾਨਚੀ ਥਾਪੇ ਗਏ।
ਮੀਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵੀ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਜਿਸ ਅਨੁਸਾਰ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ ਓਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਹਰ ਚਹੁੰ ਸਾਲਾਂ ਪਿਛੋਂ ਕਰਾਉਣੀਆਂ ਤਹਿ ਹੋਈਆਂ। ਇੰਜ ਸਹੀ ਮਹਿਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀਆਂ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ ਕਰਾਉਣ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਨੇ ਚੁੱਕੀ ਤੇ ਦੂਜੀਆਂ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ ਮਨੀਲਾ ਨੂੰ ਸੌਂਪੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਮੀਟਿੰਗ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਅਨੁਸਾਰ ਪਹਿਲੀਆਂ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ 1950 ਵਿੱਚ ਕਰਾਈਆਂ ਜਾਣੀਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਅਥਲੈਟਿਕਸ, ਤੈਰਾਕੀ, ਟੈਨਿਸ, ਹਾਕੀ, ਬੇਸਬਾਲ, ਬਾਸਕਟਬਾਲ, ਵਾਲੀਬਾਲ, ਫੁਟਬਾਲ, ਮੁੱਕੇਬਾਜ਼ੀ ਤੇ ਕੁਸ਼ਤੀਆਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਹੋਣੇ ਸਨ। ਪਰ ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਖੇਡਾਂ ਮਿਥੇ ਸਮੇਂ ਉਤੇ ਕਰਾਉਣੀਆਂ ਸੰਭਵ ਨਾ ਹੋ ਸਕੀਆਂ।
ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਦੀ ਦੂਜੀ ਮੀਟਿੰਗ 31 ਜੁਲਾਈ 1950 ਨੂੰ ਫਿਰ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ `ਚ ਹੋਈ। ਉਸ ਮੀਟਿੰਗ `ਚ ਖੇਡਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਘੱਟ ਕੀਤੀ ਗਈ ਤੇ ਫੈਸਲਾ ਹੋਇਆ ਕਿ ਹੁਣ ਇਹ ਖੇਡਾਂ 15 ਫਰਵਰੀ ਤੋਂ 15 ਮਾਰਚ 1951 ਵਿਚਕਾਰ ਕਰਾਈਆਂ ਜਾਣ। ਪਰ ਦੂਜੀਆਂ ਖੇਡਾਂ 1954 ਵਿੱਚ ਹੀ ਹੋਣ। ਇਸ ਫੈਸਲੇ ਪਿਛੋਂ ਸੱਤ ਅੱਠ ਮਹੀਨੇ ਖੇਡਾਂ ਕਰਾਉਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਜੰਗੀ ਪੱਧਰ ਉਤੇ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇੰਡੀਆ ਗੇਟ ਦੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਮੈਦਾਨ ਸਾਹਮਣੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਸਟੇਡੀਅਮ ਉਸਾਰਿਆ ਗਿਆ ਜਿਸ ਦੇ ਟਰੈਕ ਦੁਆਲੇ ਸਾਈਕਲ ਪੱਟੀ ਵਿਛਾਈ ਗਈ। ਤੈਰਨ ਤਲਾਅ ਤੇ ਹੋਰ ਖੇਡ ਭਵਨ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ ਨੇੜੇ ਲੱਗਦੀਆਂ ਫੌਜੀ ਬੈਰਕਾਂ ਓਲੰਪਿਕ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ।
ਖੇਡਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤਕ ਸਭ ਕੁੱਝ ਤਿਆਰ ਹੋ ਗਿਆ ਤੇ ਏਸ਼ਿਆਈ ਮੁਲਕਾਂ ਦੇ ਰੰਗ ਬਰੰਗੇ ਝੰਡੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਸਟੇਡੀਅਮ ਦੀਆਂ ਬਾਹੀਆਂ ਉਤੇ ਲਹਿਰਾਉਣ ਲੱਗੇ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਪੰਡਤ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਨਾਹਰਾ ਦਿੱਤਾ-ਖੇਡ ਨੂੰ ਖੇਡ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ ਖੇਡੋ। ਇਹ ਨਾਹਰਾ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਅੰਗ ਬਣ ਗਿਆ ਤੇ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਮਾਟੋ ‘ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਅਗਾਂਹ ਨੂੰ’ `ਤੇ ਅਮਲ ਕਰਨ ਲਈ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਖਿਡਾਰੀ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਜੂਝਣ ਲੱਗੇ।
* * *
ਪਹਿਲੀਆਂ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ 4 ਮਾਰਚ 1951 ਨੂੰ ਆਰੰਭ ਹੋਈਆਂ। ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਲਾਲ ਕਿਲੇ `ਚ ਸੂਰਜ ਦੀਆਂ ਕਿਰਨਾਂ ਤੋਂ ਅਗਨੀ ਪੈਦਾ ਕਰ ਕੇ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ ਦੀ ਮਿਸ਼ਾਲ ਜਗਾਈ ਗਈ। ਲਾਲ ਕਿਲੇ ਤੋਂ ਨੈਸ਼ਨਲ ਸਟੇਡੀਅਮ ਤਕ ਦਾ ਪੰਧ 50 ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੇ ਹੱਥੋਹੱਥੀ ਮਿਸ਼ਾਲ ਲੈ ਕੇ ਦੌੜਦਿਆਂ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ। ਪੰਜਾਹ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਓਲੰਪੀਅਨ ਬਰਗੇਡੀਅਰ ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ ਨੇ ਮਿਸ਼ਾਲ ਫੜ ਕੇ ਸਟੇਡੀਅਮ ਦਾ ਚੱਕਰ ਲਾਇਆ। ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੇ ਖੇਡਾਂ ਦੀ ਜੋਤ ਜਗਾਈ ਤਾਂ ਸਾਰਾ ਸਟੇਡੀਅਮ ਤਾੜੀਆਂ ਦੇ ਸ਼ੋਰ ਨਾਲ ਗੂੰਜ ਉਠਿਆ। ਉਦੋਂ ਸਟੇਡੀਅਮ ਵਿਚਕਾਰ 11 ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ 489 ਖਿਡਾਰੀ ਮਾਰਚ ਪਾਸਟ ਕਰਨ ਪਿਛੋਂ `ਕੱਠੇ ਹੋਏ ਖੜ੍ਹੇ ਸਨ।
ਭਾਰਤ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਡਾ.ਰਾਜਿੰਦਰ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਨੇ ਖੇਡਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ। ਤੋਪਾਂ ਨੇ ਸਲਾਮੀ ਦਿੱਤੀ ਤੇ ਅਮਨ ਦਾ ਪੈਗ਼ਾਮ ਦੇਣ ਲਈ ਘੁੱਗੀਆਂ ਤੇ ਕਬੂਤਰ ਆਕਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਛੱਡੇ ਗਏ। ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਗਿਆਰਾਂ ਮੁਲਕ ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ, ਬਰਮਾ, ਸੀਲੋਨ, ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ, ਇਰਾਨ, ਜਪਾਨ, ਨੇਪਾਲ, ਫਿਲਪਾਈਨ, ਮਲਾਇਆ, ਥਾਈਲੈਂਡ ਤੇ ਭਾਰਤ ਸਨ। ਚੀਨ ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਪਹਿਲੀਆਂ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਨਹੀਂ ਲੈ ਸਕੇ। ਭਾਰਤੀ ਦਲ ਵਿੱਚ 151 ਖਿਡਾਰੀ ਸਨ ਤੇ ਜਪਾਨੀ ਦਲ ਵਿੱਚ 72 ਸਨ।
ਇਹ ਖੇਡਾਂ 4 ਮਾਰਚ ਤੋਂ 11 ਮਾਰਚ ਤਕ ਚੱਲੀਆਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਅਥਲੈਟਿਕਸ, ਬਾਸਕਟਬਾਲ, ਫੁਟਬਾਲ, ਸਾਈਕਲ ਦੌੜਾਂ, ਭਾਰ ਚੁੱਕਣ ਤੇ ਤੈਰਨ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਹੋਏ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਚਿਨ ਨਾਗ ਨੇ ਤੈਰਨ ਵਿਚੋਂ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਸੋਨ ਤਮਗ਼ਾ ਜਿੱਤਿਆ। ਭਾਰਤ ਵਾਟਰ ਪੋਲੋ ਦਾ ਵੀ ਸੋਨ ਤਮਗ਼ਾ ਜਿੱਤ ਗਿਆ। ਫੁਟਬਾਲ ਦੀ ਖੇਡ ਵਿੱਚ ਵੀ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਸੋਨੇ ਦਾ ਤਮਗ਼ਾ ਮਿਲਿਆ। ਬਾਸਕਟਬਾਲ ਵਿੱਚ ਫਿਲਪਾਈਨ ਪ੍ਰਥਮ ਰਿਹਾ ਤੇ ਜਪਾਨ ਦੋਮ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਪਰੀਮਲ ਰਾਏ ਨੂੰ ਮਿਸਟਰ ਏਸ਼ੀਆ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਅਥਲੈਟਿਕ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਸੌ ਤੇ ਦੌ ਸੌ ਮੀਟਰ ਦੌੜਾਂ `ਚੋਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਲੇਵੀ ਪਿੰਟੋ ਨੇ ਦੋ ਸੋਨ ਤਮਗ਼ੇ ਜਿੱਤੇ। ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਨਿੱਕਾ ਸਿੰਘ, ਛੋਟਾ ਸਿੰਘ, ਮਹਾਵੀਰ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ, ਬਖਤਾਵਰ ਸਿੰਘ ਤੇ ਮਦਨ ਲਾਲ ਨੇ ਵੀ ਅਥਲੈਟਿਕ ਖੇਡਾਂ `ਚੋਂ ਸੋਨੇ ਦੇ ਤਮਗ਼ੇ ਹਾਸਲ ਕੀਤੇ। ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਵੀ ਦੋ ਚਾਂਦੀ ਤੇ ਪੰਜ ਤਾਂਬੇ ਦੇ ਤਮਗ਼ੇ ਜਿੱਤ ਗਈਆਂ। ਮਰਦ ਅਥਲੀਟਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕਈਆਂ ਨੇ ਚਾਂਦੀ ਤੇ ਤਾਂਬੇ ਦੇ ਤਮਗ਼ੇ ਜਿੱਤੇ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੇ ਕੁਲ 15 ਸੋਨੇ, 16 ਚਾਂਦੀ ਤੇ 19 ਤਾਂਬੇ ਦੇ ਤਮਗ਼ੇ ਜਿੱਤ ਕੇ ਦੂਜਾ ਸਥਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਜਪਾਨ 23 ਸੋਨੇ, 20 ਚਾਂਦੀ ਤੇ 15 ਤਾਂਬੇ ਦੇ ਤਮਗ਼ਿਆਂ ਨਾਲ ਮੀਰੀ ਰਿਹਾ। ਇਰਾਨ 8 ਸੋਨੇ, 6 ਚਾਂਦੀ ਤੇ 2 ਤਾਂਬੇ ਦੇ ਤਮਗ਼ਿਆਂ ਨਾਲ ਤੀਜੇ ਨੰਬਰ ਉਤੇ ਆਇਆ।
ਦੂਜੀਆਂ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ ਫਿਲਪਾਈਨ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਮਨੀਲਾ ਵਿੱਚ 1 ਤੋਂ 9 ਮਈ 1954 ਨੂੰ ਹੋਈਆਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ 19 ਮੁਲਕਾਂ ਦੇ 967 ਖਿਡਾਰੀ, 390 ਖੇਡ ਅਧਿਕਾਰੀ ਤੇ 120 ਪੱਤਰਕਾਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ। ਭਾਰਤ ਵੱਲੋਂ 76 ਖਿਡਾਰੀ ਮਨੀਲਾ ਦੀਆਂ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲੈਣ ਗਏ। ਫਿਲਪਾਈਨ ਦੇ 172 ਖਿਡਾਰੀ ਸਨ। ਲੋਕ ਚੀਨ ਦੀ ਥਾਂ ਨੈਸ਼ਨਲਿਸਟ ਚੀਨ ਯਾਨੀ ਤਾਈਵਾਨ ਹਾਜ਼ਰ ਸੀ। ਉਥੇ ਅਥਲੈਟਿਕਸ, ਬਾਸਕਟਬਾਲ, ਫੁਟਬਾਲ, ਮੁੱਕੇਬਾਜ਼ੀ, ਨਿਸ਼ਾਨੇਬਾਜ਼ੀ, ਕੁਸ਼ਤੀ, ਤੈਰਨ ਤੇ ਭਾਰ ਚੁੱਕਣ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਹੋਏ।
ਭਾਰਤ ਨੇ ਪਹਿਲੀਆਂ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਚੰਗੇ ਮਾਅਰਕੇ ਮਾਰੇ ਸਨ ਪਰ ਮਨੀਲਾ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਉਹ ਗੱਲ ਨਾ ਬਣੀ। ਉਹ ਫੁਟਬਾਲ ਦੀ ਸਰਦਾਰੀ ਵੀ ਖੁਹਾ ਬੈਠਾ ਤੇ ਤੈਰਨ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦਿੱਲੀ ਵਾਂਗ ਤਮਗ਼ੇ ਨਾ ਜਿੱਤ ਸਕਿਆ। ਬਾਸਕਟਬਾਲ ਦਾ ਸੋਨ ਤਮਗ਼ਾ ਫਿਰ ਫਿਲਪਾਈਨ ਨੇ ਜਿੱਤ ਲਿਆ। ਵਾਟਰ ਪੋਲੋ `ਚ ਸਿੰਘਾਪੁਰ ਪ੍ਰਥਮ ਰਿਹਾ ਤੇ ਨਿਸ਼ਾਨੇਬਾਜ਼ੀ `ਚੋਂ ਫਿਲਪਾਈਨ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਬਹੁਤੇ ਤਮਗ਼ੇ ਜਿੱਤੇ। ਤੈਰਨ ਵਿੱਚ ਜਪਾਨ ਨੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਲਾਗੇ ਨਾ ਲੱਗਣ ਦਿੱਤਾ। ਕੁਸ਼ਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਜਪਾਨ ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਪਹਿਲਵਾਨਾਂ ਹੱਥੋਂ ਭਾਰਤੀ ਪਹਿਲਵਾਨ ਮਾਤ ਖਾ ਗਏ। ਮੁੱਕੇਬਾਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਫਿਲਪਾਈਨ ਦੇ ਮੁੱਕੇਬਾਜ਼ ਛਾਏ ਰਹੇ।
ਭਾਰਤ ਦੇ ਨੁਕਤੇ ਤੋਂ ਮਨੀਲਾ ਦੀਆਂ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ ਪ੍ਰਦੁੱਮਣ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਖੇਡਾਂ ਕਹੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਪ੍ਰਦੁੱਮਣ ਸਿੰਘ ਪਿੰਡ ਭਗਤੇ ਦਾ ਜੰਮਪਲ ਹੈ ਤੇ ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਮੰਜੇ ਉਤੇ ਪਿਆ ਹੈ। ਅਧਰੰਗ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਕਾਰਨ ਤੁਰ ਫਿਰ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ। ਉਸ ਨੇ ਗੋਲਾ ਤੇ ਡਿਸਕਸ ਸੁੱਟਣ ਵਿਚੋਂ ਸੋਨੇ ਦੇ ਦੋ ਤਮਗ਼ੇ ਜਿੱਤੇ। ਸਰਵਣ ਸਿੰਘ 110 ਮੀਟਰ ਹਰਡਲ ਦੌੜ ਵਿਚੋਂ ਸੋਨੇ ਦਾ ਤਮਗ਼ਾ ਜਿੱਤਿਆ। ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਉੱਚੀ ਛਾਲ ਵਿਚੋਂ ਭਾਰਤ ਲਈ ਚੌਥਾ ਸੋਨੇ ਦਾ ਤਮਗ਼ਾ ਜਿੱਤ ਗਿਆ। ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਤੇ ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਚਾਂਦੀ ਦੇ ਤਮਗ਼ੇ ਜਿੱਤੇ। ਇਹ ਸਾਰੇ ਅਥਲੀਟ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਨ ਤੇ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਭਰਤੀ ਸਨ। ਇੱਕ ਸੋਨ ਤਮਗ਼ਾ 4+100 ਮੀਟਰ ਦੀ ਰਿਲੇਅ ਦੌੜ ਵਿਚੋਂ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਲੜਕੀਆਂ ਨੇ ਜਿੱਤਿਆ।
ਭਾਰਤੀ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੇ ਕੁਲ 5 ਸੋਨੇ, 5 ਚਾਂਦੀ ਤੇ 7 ਤਾਂਬੇ ਦੇ ਤਮਗ਼ੇ ਜਿੱਤੇ। ਪਹਿਲੀਆਂ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ `ਚ ਉਹ ਜਪਾਨ ਤੋਂ ਹੀ ਪਿਛੇ ਸੀ ਪਰ ਮਨੀਲਾ ਵਿੱਚ ਉਹ ਜਪਾਨ ਦੇ ਨਾਲ ਫਿਲਪਾਈਨ ਤੇ ਕੋਰੀਆ ਤੋਂ ਵੀ ਪਿਛੇ ਜਾ ਪਿਆ। ਜਪਾਨ ਦੇ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੇ 38 ਸੋਨੇ ਦੇ ਤਮਗ਼ੇ ਜਿੱਤੇ ਤੇ ਫਿਲਪਾਈਨ ਨੇ 14 ਸੋਨ ਤਮਗ਼ਿਆਂ ਨਾਲ ਮੇਜ਼ਬਾਨੀ ਦੀ ਲਾਜ ਰੱਖੀ। ਮਨੀਲਾ ਵਿੱਚ ਮੁੜ ਮਹਾਰਾਜਾ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਤੇ ਤੀਜੀਆਂ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ ਟੋਕੀਓ ਨੂੰ ਸੌਂਪੀਆਂ ਗਈਆਂ।
ਤੀਜੀਆਂ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ 1958 ਵਿੱਚ 24 ਮਈ ਤੋਂ 1 ਜੂਨ ਤਕ ਹੋਈਆਂ। ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ `ਚ ਛੇ ਪਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਖੇਡਾਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ, ਮਨੀਲਾ `ਚ ਅੱਠ ਪਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਤੇ ਟੋਕੀਓ `ਚ ਤੇਰਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਕਰਵਾਏ ਗਏ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਜੂਡੋ ਤੇ ਬੈਡਮਿੰਟਨ ਨੁਮਾਇਸ਼ੀ ਖੇਡਾਂ ਰੱਖੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਟੋਕੀਓ ਵਿੱਚ ਮਨੀਲਾ ਵਾਲੀਆਂ ਖੇਡਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਹਾਕੀ, ਵਾਲੀਬਾਲ, ਲਾਅਨ ਟੈਨਿਸ, ਟੇਬਲ ਟੈਨਿਸ ਤੇ ਸਾਈਕਲ ਦੌੜਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਉਥੇ 20 ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ 1422 ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੇ ਭਾਗ ਲਿਆ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ 288 ਖਿਡਾਰੀ ਜਪਾਨ ਦੇ ਸਨ, 152 ਫਿਲਪਾਈਨ ਦੇ ਤੇ 120 ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆਂ ਦੇ। ਜਪਾਨ ਦੇ ਸ਼ਹਿਨਸ਼ਾਹ ਨੇ ਖੇਡਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ। ਤੈਰਨ ਦੇ ਇੱਕੀ ਦੇ ਇੱਕੀ ਸੋਨ ਤਮਗ਼ੇ ਜਪਾਨ ਨੇ ਜਿੱਤੇ। ਵਾਲੀਬਾਲ ਵਿੱਚ ਵੀ ਜਪਾਨ ਜੇਤੂ ਰਿਹਾ ਤੇ ਸਾਈਕਲ ਦੌੜਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਤਮਗ਼ੇ ਵੀ ਉਸੇ ਨੇ ਹਾਸਲ ਕੀਤੇ।
ਟੋਕੀਓ ਦੀਆਂ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਹਾਕੀ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਖੇਡ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਓਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ `ਚੋਂ ਲਗਾਤਾਰ ਛੇ ਸੋਨ ਤਗ਼ਮੇ ਜਿੱਤ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਟੋਕੀਓ ਵਿੱਚ ਕੇਵਲ ਪੰਜ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਹਾਕੀ ਟੀਮਾਂ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਮੈਚ ਲੀਗ ਆਧਾਰ `ਤੇ ਖੇਡੇ ਗਏ। ਫਾਈਨਲ ਮੈਚ ਭਾਰਤ ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀਆਂ ਟੀਮਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਹੋਇਆ। ਮਾਰ ਧਾੜ ਦੀ ਫਾਊਲ ਖੇਡ ਕਾਰਨ ਕਈ ਖਿਡਾਰੀ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋਏ। ਜਪਾਨ ਦਾ ਸ਼ਹਿਨਸ਼ਾਹ ਮੈਚ ਵਿਚਕਾਰੇ ਛੱਡ ਕੇ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਦੋਹਾਂ ਟੀਮਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਟੀਮ ਗੋਲ ਨਾ ਕਰ ਸਕੀ ਤੇ ਮੈਚ ਬਰਾਬਰ ਰਿਹਾ। ਲੀਗ ਮੈਚਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਟੀਮ ਨੇ 19 ਗੋਲ ਕੀਤੇ ਸਨ ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਟੀਮ ਦੇ 16 ਗੋਲ ਸਨ। ਇਸ ਲਈ ਬਹੁਤੇ ਗੋਲਾਂ ਕਾਰਨ ਸੋਨ ਤਮਗ਼ਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਟੀਮ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।
ਜਿਵੇਂ ਬਰਲਿਨ ਦੀਆਂ ਖੇਡਾਂ ਜੈਸੀ ਓਵੇਂਸ ਦੀਆਂ ਖੇਡਾਂ ਕਹੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਉਵੇਂ ਟੋਕੀਓ ਦੀਆਂ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ ਮਿਲਖਾ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਖੇਡਾਂ ਵੱਜਣ ਲੱਗ ਪਈਆਂ। ਉਸ ਨੇ ਦੋ ਸੌ ਤੇ ਚਾਰ ਸੌ ਮੀਟਰ ਦੀਆਂ ਦੌੜਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸੋਨੇ ਦੇ ਤਮਗ਼ੇ ਜਿੱਤ ਕੇ ਏਸ਼ੀਆ ਦਾ ਸਰਵੋਤਮ ਅਥਲੀਟ ਹੋਣ ਦਾ ਮਾਣ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਮਨੀਲਾ ਦਾ ਹੀਰੋ ਪ੍ਰਦੁੱਮਣ ਸਿੰਘ ਟੋਕੀਓ ਵਿੱਚ ਵੀ ਗੋਲਾ ਸੁੱਟਣ `ਚ ਪ੍ਰਥਮ ਰਿਹਾ। ਬਲਕਾਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਡਿਸਕਸ ਸੁੱਟਣ ਵਿੱਚ ਸੋਨੇ ਦਾ ਤਮਗ਼ਾ ਜਿੱਤਿਆ। ਪੰਜਵਾਂ ਸੋਨ ਤਮਗ਼ਾ ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਤੀਹਰੀ ਛਾਲ `ਚੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਇੰਜ ਭਾਰਤ ਵੱਲੋਂ ਪੰਜੇ ਸੋਨ ਤਮਗ਼ੇ ਜਿੱਤਣ ਵਾਲੇ ਅਥਲੀਟ ਜੂੜਿਆਂ ਵਾਲੇ ਸਿੰਘ ਸਨ। ਭਾਰਤੀ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੇ ਕੁਲ 5 ਸੋਨੇ, 4 ਚਾਂਦੀ ਤੇ 4 ਤਾਂਬੇ ਦੇ ਤਮਗੇ ਜਿੱਤੇ। ਇਸ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਜਪਾਨ ਨੇ 67, 41, 30 ਫਿਲਪਾਈਨ ਨੇ 8, 19, 22 ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ ਨੇ 8, 7, 12 ਇਰਾਨ ਨੇ 7, 14, 11 ਤੈਵਾਨ ਨੇ 6, 11, 17 ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ 6, 11, 9, ਸੋਨੇ, ਚਾਂਦੀ ਤੇ ਤਾਂਬੇ ਦੇ ਤਮਗ਼ੇ ਜਿੱਤੇ। ਭਾਰਤ ਜੋ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਦੂਜੇ ਤੇ ਮਨੀਲਾ `ਚ ਚੌਥੇ ਨੰਬਰ `ਤੇ ਸੀ ਟੋਕੀਓ ਵਿੱਚ ਸੱਤਵੀਂ ਥਾਂ ਜਾ ਪਿਆ।
ਚੌਥੀਆਂ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਜਕਾਰਤਾ ਵਿੱਚ ਹੋਈਆਂ। ਇਹ 1962 ਦੇ 24 ਅਗੱਸਤ ਤੋਂ 4 ਸਤੰਬਰ ਤਕ ਚੱਲੀਆਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ 18 ਮੁਲਕਾਂ ਦੇ ਲਗਭਗ ਦੋ ਹਜ਼ਾਰ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੇ ਭਾਗ ਲਿਆ। ਖੇਡਾਂ ਦੌਰਾਨ ਮੁਜ਼ਾਹਰਾਕਾਰੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਕੁੱਝ ਵਿਘਨ ਵੀ ਪਾਏ ਗਏ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦਾ ਪੱਖ ਪੂਰੇ ਜਾਣ ਤੇ ਭਾਰਤੀ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਤੰਗ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ। ਜਕਾਰਤਾ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਦੂਤਾਵਾਸ ਨੂੰ ਵੀ ਨੁਕਸਾਨ ਪੁੱਜਾ। ਪ੍ਰੋ.ਗੁਰੂ ਦੱਤ ਸੋਂਧੀ ਨੇ ਰੋਸ ਵਜੋਂ ਅਸਤੀਫ਼ਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਭਾਰਤੀ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੇ ਜਿੱਤੇ ਹੋਏ ਤਮਗ਼ੇ ਮੋੜ ਦਿੱਤੇ।
ਜਕਾਰਤਾ ਵਿੱਚ ਤੇਰਾਂ ਪਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਹੋਏ। ਹਾਕੀ, ਅਥਲੈਟਿਕਸ, ਫੁਟਬਾਲ, ਵਾਲੀਵਾਲ, ਕੁਸ਼ਤੀਆਂ, ਮੁੱਕੇਬਾਜ਼ੀ, ਨਿਸ਼ਾਨੇਬਾਜ਼ੀ, ਤੈਰਾਕੀ ਤੇ ਟੇਬਲ ਟੈਨਿਸ ਗਿਆਰਾਂ ਖੇਡਾਂ ਟੋਕੀਓ ਵਾਲੀਆਂ ਰੱਖੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਤੀਰਅੰਦਾਜ਼ੀ ਤੇ ਬੈਡਮਿੰਟਨ ਦੋ ਖੇਡਾਂ ਹੋਰ ਸਨ। ਫੁਟਬਾਲ ਦੇ ਲੀਗ ਮੈਚਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ ਤੋਂ ਹਾਰ ਗਿਆ ਸੀ। ਗੇੜ ਨਾਲ ਫਾਈਨਲ ਮੈਚ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਟੀਮਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਹੀ ਹੋਇਆ। ਭਾਰਤੀ ਟੀਮ ਦਾ ਕਪਤਾਨ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਜ਼ਖਮੀ ਸੀ ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਜ਼ਖਮੀ ਸਿਰ ਨਾਲ ਹੀ ਹੈੱਡਰ ਮਾਰ ਕੇ ਗੋਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਭਾਰਤੀ ਫੁਟਬਾਲ ਟੀਮ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਸੋਨ ਤਮਗ਼ਾ ਜਿੱਤ ਗਈ। ਵਾਲੀਬਾਲ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਟੀਮ ਨੇ ਚਾਂਦੀ ਦਾ ਤਮਗ਼ਾ ਜਿੱਤਿਆ।
ਹਾਕੀ ਦੀਆਂ ਅੱਠ ਟੀਮਾਂ ਸਨ। ਫਾਈਨਲ ਮੈਚ ਫਿਰ ਭਾਰਤ ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀਆਂ ਟੀਮਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਹੋਇਆ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਰੋਮ ਤੋਂ ਓਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਸੋਨ ਤਮਗ਼ਾ ਜਿੱਤ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਖੇਡ ਦੇ ਪੰਜਵੇਂ ਮਿੰਟ `ਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਪੈਨਲਟੀ ਕਾਰਨਰ ਮਿਲਿਆ। ਪੈਨਲਟੀ ਕਾਰਨਰ ਦੀ ਹਿੱਟ ਭਾਰਤੀ ਟੀਮ ਦੇ ਸੈਂਟਰ ਹਾਫ਼ ਚਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨੱਕ ਉਤੇ ਵੱਜੀ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਜ਼ਖਮੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਬਾਹਰ ਜਾਣਾ ਪਿਆ। ਉਦੋਂ ਫੱਟੜ ਖਿਡਾਰੀ ਦੀ ਥਾਂ ਬਦਲਵਾਂ ਖਿਡਾਰੀ ਪਾਉਣ ਦਾ ਨਿਯਮ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਭਾਰਤੀ ਟੀਮ ਦਸ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਖੇਡੀ ਤੇ 2-0 ਗੋਲਾਂ ਉਤੇ ਹਾਰ ਗਈ। ਹਾਕੀ ਦੀ ਖੇਡ ਵਿੱਚ ਤਾਂਬੇ ਦਾ ਤਮਗ਼ਾ ਜਪਾਨ ਦੀ ਟੀਮ ਨੇ ਜਿੱਤਿਆ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਪਹਿਲਵਾਨਾਂ ਦੀ ਟੀਮ ਨੇ ਤਿੰਨ ਸੋਨੇ, ਛੇ ਚਾਂਦੀ ਤੇ ਤਿੰਨ ਤਾਂਬੇ ਦੇ ਤਮਗ਼ੇ ਜਿੱਤ ਕੇ ਏਸ਼ਿਆਈ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਆਪਣੀ ਧਾਂਕ ਬਿਠਾਈ।
ਮਿਲਖਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਚਾਰ ਸੌ ਮੀਟਰ ਦੀ ਦੌੜ ਵਿਚੋਂ ਸੋਨੇ ਦਾ ਤਮਗ਼ਾ ਜਿੱਤਿਆ। ਉਸ ਦਾ ਸਾਥੀ ਮੱਖਣ ਸਿੰਘ ਚਾਂਦੀ ਦਾ ਤਮਗ਼ਾ ਜਿੱਤ ਗਿਆ। ਤਰਲੋਕ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦਸ ਹਜ਼ਾਰ ਮੀਟਰ ਦੀ ਦੌੜ ਜਿੱਤੀ। ਗੁਰਬਚਨ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ ਡਿਕੈਥਲੋਨ ਦਾ ਚੈਂਪੀਅਨ ਬਣਿਆ। ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ, ਮੱਖਣ ਸਿੰਘ ਤੇ ਮਿਲਖਾ ਸਿੰਘ ਨੇ 4+400 ਮੀਟਰ ਦੀ ਰਿਲੇਅ ਦੌੜ ਜਿੱਤੀ। ਪੰਦਰਾਂ ਸੌ ਮੀਟਰ ਦੀ ਦੌੜ `ਚੋਂ ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸੋਨ ਤਮਗ਼ਾ ਜਿੱਤਿਆ। ਇਉਂ ਅਥਲੈਟਿਕਸ ਦੇ ਪੰਜੇ ਸੋਨ ਤਮਗ਼ੇ ਫਿਰ ਸਿੰਘਾਂ ਸਰਦਾਰਾਂ ਨੇ ਜਿੱਤੇ। ਪ੍ਰਦੁਮਣ ਸਿੰਘ ਅਭਿਆਸ ਕਰਦਿਆਂ ਫੱਟੜ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਫਿਰ ਵੀ ਉਹ ਡਿਸਕਸ ਸੁੱਟਣ `ਚੋਂ ਚਾਂਦੀ ਦਾ ਤਮਗ਼ਾ ਜਿੱਤ ਗਿਆ। ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਗੋਲਾ ਸੁੱਟਣ `ਚੋਂ ਤਾਂਬੇ ਦਾ ਤਮਗ਼ਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਕੁਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਭਾਰਤ ਨੇ 10 ਸੋਨੇ, 12 ਚਾਂਦੀ ਤੇ 10 ਤਾਂਬੇ ਦੇ ਤਮਗ਼ੇ ਜਿੱਤੇ। ਜਪਾਨ ਸਭ ਤੋਂ ਉਪਰ ਰਿਹਾ ਤੇ ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ ਦੂਜੇ ਨੰਬਰ `ਤੇ ਆਇਆ। ਟੋਕੀਓ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਸੱਤਵੀਂ ਥਾਂ ਸੀ ਪਰ ਜਕਾਰਤਾ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ, ਫਿਲਪਾਈਨ, ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ, ਤਾਈਵਾਨ ਤੇ ਇਰਾਨ ਨੂੰ ਕੱਟ ਕੇ ਤੀਜੀ ਥਾਂ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ।
ਪੰਜਵੀਆਂ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ 1966 ਵਿੱਚ 9 ਦਸੰਬਰ ਤੋਂ 20 ਦਸੰਬਰ ਤਕ ਥਾਈਲੈਂਡ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਬੈਂਕਾਕ ਵਿੱਚ ਹੋਈਆਂ। ਉਥੇ 18 ਮੁਲਕਾਂ ਦੇ 2675 ਖਿਡਾਰੀ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ। ਕੁਲ ਚੌਦਾਂ ਪਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਖੇਡਾਂ ਹੋਈਆਂ। ਤੀਰਅੰਦਾਜ਼ੀ ਛੱਡ ਕੇ ਲਾਅਨ ਟੈਨਿਸ ਤੇ ਸਾਈਕਲ ਦੌੜਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਹਾਕੀ ਦੀਆਂ ਕੁਲ ਨੌਂ ਟੀਮਾਂ ਸਨ। ਫਾਈਨਲ ਮੈਚ ਭਾਰਤ ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀਆਂ ਟੀਮਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਹੋਇਆ। ਇਉਂ ਓਲੰਪਿਕ ਤੇ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ ਭਾਰਤ ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਲਗਾਤਾਰ ਛੇਵੀਂ ਵਾਰ ਫਾਈਨਲ ਖੇਡ ਰਹੇ ਸਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੋ ਵਾਰ ਭਾਰਤ ਜਿੱਤਿਆ ਸੀ ਦੋ ਵਾਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਦੋਵੇਂ ਟੀਮਾਂ ਬਰਾਬਰ ਰਹੀਆਂ ਸਨ।
ਥਾਈਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਵਸਦੇ ਭਾਰਤੀ ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਹਾਕੀ ਦਾ ਫਾਈਨਲ ਮੈਚ ਵੇਖਣ ਢੁੱਕੇ। ਸਾਰਾ ਸਮਾਂ ਬੋਲੇ ਸੋ ਨਿਹਾਲ ਤੇ ਅੱਲਾ ਹੂ ਅਕਬਰ ਦੇ ਆਵਾਜ਼ੇ ਗੂੰਜਦੇ ਰਹੇ। ਦੋਵੇਂ ਟੀਮਾਂ ਦੇ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਦਸ ਦਸ ਖਿਡਾਰੀ ਚੜ੍ਹਦੇ ਤੇ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਨ। ਖੇਡ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ‘ਲਈਂ ਨੂਰਿਆ’ ‘ਦੇਈਂ ਬੀਰਿਆ’ ਹੁੰਦੀ ਰਹੀ। ਭਾਰਤੀ ਟੀਮ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਖਿਡਾਰੀ ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨਾਂ ਦੇ ਸਨ। ਇੱਕ ਬਲਬੀਰ ਫੌਜ ਦਾ, ਦੂਜਾ ਰੇਲਵੇ ਦਾ ਤੇ ਤੀਜਾ ਪੁਲਿਸ ਦਾ। ਸੱਤਰ ਮਿੰਟਾਂ ਦੀ ਖੇਡ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਟੀਮ ਗੋਲ ਨਾ ਕਰ ਸਕੀ। ਫਿਰ ਪੰਦਰਾਂ ਮਿੰਟ ਦਾ ਵਾਧੂ ਸਮਾਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਵਾਧੂ ਸਮੇਂ ਦੇ ਛੇਵੇਂ ਮਿੰਟ `ਚ ਰੇਲਵੇ ਦੇ ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਗੋਲ ਦਾਗ ਦਿੱਤਾ। ਇਉਂ ਭਾਰਤ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਏਸ਼ੀਆਂ ਦਾ ਹਾਕੀ ਚੈਂਪੀਅਨ ਬਣਿਆ।
ਭਾਰਤ ਦੇ ਅਜਮੇਰ ਸਿੰਘ, ਭੀਮ ਸਿੰਘ, ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ, ਪਰਵੀਨ ਕੁਮਾਰ ਤੇ ਬੀ.ਐੱਸ.ਬਰੂਆ ਅਥਲੈਟਿਕ ਖੇਡਾਂ `ਚੋਂ ਸੋਨੇ ਦੇ ਤਮਗ਼ੇ ਜਿੱਤੇ। ਬਲਕਾਰ ਸਿੰਘ, ਲਾਭ ਸਿੰਘ ਤੇ ਮਨਜੀਤ ਵਾਲੀਆ ਨੇ ਤਾਂਬੇ ਦੇ ਤਮਗ਼ੇ ਹਾਸਲ ਕੀਤੇ। ਮੁੱਕੇਬਾਜ਼ੀ ਵਿਚੋਂ ਹਵਾ ਸਿੰਘ ਸੋਨੇ ਦਾ ਤਮਗ਼ਾ ਜਿੱਤ ਗਿਆ। ਫੁਟਬਾਲ ਤੇ ਵਾਲੀਬਾਲ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਕੋਈ ਮੈਡਲ ਨਾ ਮਿਲਿਆ। ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ `ਤੇ ਭਾਰਤ ਨੇ ਸੱਤ ਸੋਨੇ, ਤਿੰਨ ਚਾਂਦੀ ਤੇ ਦਸ ਤਾਂਬੇ ਦੇ ਤਮਗ਼ੇ ਜਿੱਤੇ। ਜਪਾਨ ਹਮੇਸ਼ਾ ਵਾਂਗ ਸਭ ਤੋਂ ਬਹੁਤੇ ਤਮਗ਼ੇ ਜਿੱਤਿਆ। ਪੰਜਾਬੀ ਮੂਲ ਦਾ ਇੱਕ ਗਭਰੂ ਨਛੱਤਰ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ ਮਲਾਇਆ ਵੱਲੋਂ ਖੇਡਾਂ `ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਇਆ ਤੇ ਨੇਜ਼ਾ ਸੁੱਟਣ ਵਿੱਚ ਸੋਨੇ ਦਾ ਤਮਗ਼ਾ ਜਿੱਤ ਗਿਆ।
ਲੋਕ ਜਮਹੂਰੀ ਚੀਨ ਏਸ਼ੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਮੁਲਕ ਹੈ। ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਮੰਡਲ ਵੱਲੋਂ ਮਾਨਤਾ ਨਾ ਮਿਲੀ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਹ ਓਲੰਪਿਕ ਤੇ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ। ਉਹਦੀ ਥਾਂ ਤਾਈਵਾਨ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਫਾਰਮੂਸਾ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਹਿਲੀਆਂ ਛੇ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਦੇ ਮੰਨੇ ਦੰਨੇ ਖਿਡਾਰੀ ਭਾਗ ਲੈਣੋਂ ਵਾਂਝੇ ਰਹਿੰਦੇ ਰਹੇ।
ਛੇਵੀਆਂ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ ਕਰਾਉਣ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਸਿਓਲ ਨੇ ਚੁੱਕੀ ਸੀ ਪਰ ਉਹ ਇਹ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨਿਭਾਅ ਨਾ ਸਕਿਆ। ਆਖ਼ਰ ਬੈਂਕਾਕ ਨੂੰ ਹੀ ਇਹ ਖੇਡਾਂ ਦੁਬਾਰਾ ਕਰਾਉਣੀਆਂ ਪਈਆਂ। ਬੈਂਕਾਕ ਵਿੱਚ ਇਹ ਖੇਡਾਂ 9 ਤੋਂ 20 ਦਸੰਬਰ 1970 ਨੂੰ ਹੋਈਆਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ 20 ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ 2000 ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੇ ਭਾਗ ਲਿਆ। ਭਾਰਤ ਵੱਲੋਂ 121 ਖਿਡਾਰੀ ਤੇ 23 ਖੇਡ ਅਧਿਕਾਰੀ ਬੈਂਕਾਕ ਗਏ। ਭਾਰਤੀ ਹਾਕੀ ਟੀਮ ਦੋ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਮੈਕਸੀਕੋ ਦੀਆਂ ਓਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਹਾਕੀ ਦੀ ਸਰਦਾਰੀ ਖੁਹਾ ਬੈਠੀ ਸੀ। ਬੈਂਕਾਕ ਵਿੱਚ ਹਾਕੀ ਦਾ ਫਾਈਨਲ ਮੈਚ ਫਿਰ ਭਾਰਤ ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀਆਂ ਟੀਮਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਹੋਇਆ। ਮੈਚ ਦੇ ਪੂਰੇ ਸਮੇਂ ਤੇ ਵਾਧੂ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਟੀਮ ਗੋਲ ਨਾ ਕਰ ਸਕੀ। ਫਿਰ ‘ਸਡਨ ਡੈੱਥ’ ਦਾ ਸਮਾਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਖੇਡ ਦੇ 97ਵੇਂ ਮਿੰਟ `ਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਟੀਮ ਨੇ ਗੋਲ ਕਰ ਕੇ ਮੈਚ ਜਿੱਤ ਲਿਆ।
ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਨੇ 16.11 ਮੀਟਰ ਦੀ ਰਿਕਾਰਡ ਤੋੜ ਤੀਹਰੀ ਛਾਲ ਲਾ ਕੇ ਸੋਨੇ ਦਾ ਤੇ ਲਾਭ ਸਿੰਘ ਨੇ ਚਾਂਦੀ ਦਾ ਤਮਗ਼ਾ ਜਿੱਤਿਆ। ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਗੋਲਾ ਸੁੱਟਣ ਦਾ ਨਵਾਂ ਏਸ਼ੀਆ ਰਿਕਾਰਡ ਰੱਖਿਆ ਤੇ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਸੋਨੇ ਦਾ ਤਮਗ਼ਾ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ। ਕਮਲਜੀਤ ਸੰਧੂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਮਹਿਲਾ ਅਥਲੀਟ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਈਵੈਂਟ `ਚੋਂ ਸੋਨੇ ਦਾ ਤਮਗ਼ਾ ਜਿੱਤਿਆ। ਵਾਟਰ ਪੋਲੋ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਟੀਮ ਨੇ ਚਾਂਦੀ ਦਾ ਤਮਗ਼ਾ ਜਿੱਤ ਕੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਪਾਣੀ ਦੀ ਖੇਡ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਨਾਂ ਚਮਕਾ ਦਿੱਤਾ। ਮੁੱਕੇਬਾਜ਼ ਹਵਾ ਸਿੰਘ ਫਿਰ ਸੋਨੇ ਦਾ ਤਮਗ਼ਾ ਜਿੱਤ ਗਿਆ। ਪਹਿਲਵਾਨ ਚੰਦਗੀ ਰਾਮ ਵੀ ਸੋਨੇ ਦਾ ਤਮਗ਼ਾ ਜਿੱਤਿਆ। ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ `ਤੇ ਜਪਾਨ 74 ਸੋਨੇ ਦੇ, 47 ਚਾਂਦੀ ਦੇ ਤੇ 23 ਤਾਂਬੇ ਦੇ ਤਮਗ਼ੇ ਜਿੱਤ ਕੇ ਅੱਵਲ ਆਇਆ। ਦੂਜੇ ਨੰਬਰ `ਤੇ ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ ਨੇ 18 ਸੋਨੇ, 13 ਚਾਂਦੀ ਤੇ 23 ਤਾਂਬੇ ਦੇ ਤਮਗ਼ੇ ਜਿੱਤੇ। ਭਾਰਤ 6 ਸੋਨੇ, 9 ਚਾਂਦੀ ਤੇ 10 ਤਾਂਬੇ ਦੇ ਤਮਗ਼ਿਆਂ ਨਾਲ ਪੰਜਵੇਂ ਸਥਾਨ `ਤੇ ਰਿਹਾ।
ਸੱਤਵੀਆਂ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ ਇਰਾਨ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਤਹਿਰਾਨ ਵਿੱਚ ਹੋਈਆਂ। ਉਥੇ ਲੋਕ ਜਮਹੂਰੀ ਚੀਨ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲਿਆ। ਇਹ ਖੇਡਾਂ 1974 ਵਿੱਚ 1 ਦਸੰਬਰ ਤੋਂ 16 ਦਸੰਬਰ ਤਕ ਹੋਈਆਂ ਤੇ ਸੋਲਾਂ ਖੇਡਾਂ ਦੇ 202 ਈਵੈਂਟਸ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਹੋਏ। 19 ਮੁਲਕਾਂ ਦੇ ਖਿਡਾਰੀ ਜਿੱਤ ਮੰਚਾਂ ਉਤੇ ਚੜ੍ਹੇ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਮੀਂਹ `ਨੇਰ੍ਹੀ ਨੇ ਵੀ ਵਿਘਨ ਪਾਇਆ ਤੇ ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ ਦੇ ਨਿਰਣਿਆਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਇਤਰਾਜ਼ ਹੋਏ। ਇਰਾਨ ਦੇ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਖੇਡਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਸੀ।
ਭਾਰਤ ਵੱਲੋਂ 28 ਅਥਲੀਟ ਤਹਿਰਾਨ ਗਏ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 4 ਸੋਨੇ, 7 ਚਾਂਦੀ ਤੇ 4 ਤਾਂਬੇ ਦੇ ਤਮਗ਼ੇ ਜਿੱਤੇ। ਸ੍ਰੀ ਰਾਮ ਸਿੰਘ, ਸ਼ਿਵਨਾਥ ਸਿੰਘ, ਟੀ.ਸੀ.ਯੋਹਾਨਨ ਤੇ ਵੀ.ਐੱਸ.ਚੌਹਾਨ ਆਪੋ ਆਪਣੇ ਈਵੈਂਟ ਵਿੱਚ ਅੱਵਲ ਆਏ। ਪਰਵੀਨ ਕੁਮਾਰ, ਨਿਰਮਲ ਸਿੰਘ, ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ, ਲਹਿੰਬਰ ਸਿੰਘ, ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ, ਜਗਰਾਜ ਸਿੰਘ, ਸੁਰੇਸ਼ ਬਾਬੂ, ਸੁੱਚਾ ਸਿੰਘ, ਅਜਾਇਬ ਸਿੰਘ, ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਗੁਰਮੇਜ ਸਿੰਘ ਵੀ ਵਿਕਟਰੀ ਸਟੈਂਡ ਉਤੇ ਚੜ੍ਹੇ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਛੇ ਮੁੱਕੇਬਾਜ਼ਾਂ ਨੇ ਪੰਜ ਮੈਡਲ ਜਿੱਤੇ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਮੇਜਰ ਸਿੰਘ, ਮਹਿਤਾਬ ਸਿੰਘ, ਬੂੜਾ ਸਿੰਘ, ਐੱਸ.ਨਾਰਾਇਣ ਤੇ ਮੁਨਾਸਵਾਮੀ ਵੀਨੂੰ ਸਨ। ਪਹਿਲਵਾਨ ਸੁਖਚੈਨ ਸਿੰਘ, ਸੱਤਪਾਲ ਤੇ ਸਤਿਬੀਰ ਸਿੰਘ ਵੀ ਤਾਂਬੇ ਦੇ ਤਮਗ਼ੇ ਜਿੱਤ ਗਏ। ਨਿਸ਼ਾਨੇਬਾਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਕਰਨੀ ਸਿੰਘ ਨੇ ਚਾਂਦੀ ਦਾ ਤਮਗ਼ਾ ਜਿੱਤਿਆ। ਹਾਕੀ ਦਾ ਫਾਈਨਲ ਮੈਚ ਫਿਰ ਭਾਰਤ ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀਆਂ ਟੀਮਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਹੋਇਆ ਜੋ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਬਰਾਬਰ ਰਿਹਾ ਤੇ ਦੂਜੇ ਦਿਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ 2-0 ਗੋਲਾਂ ਨਾਲ ਜਿੱਤ ਲਿਆ।
ਜਪਾਨ ਨੇ ਕੁਲ 75 ਸੋਨੇ, 50 ਚਾਂਦੀ ਤੇ 51 ਤਾਂਬੇ ਦੇ ਤਮਗ਼ੇ ਜਿੱਤੇ। ਚੀਨ ਨੇ 33, 45, 28, ਅਤੇ ਇਰਾਨ ਨੇ 36, 28, 17, ਸੋਨੇ, ਚਾਂਦੀ ਤੇ ਤਾਂਬੇ ਦੇ ਤਮਗ਼ੇ ਹਾਸਲ ਕੀਤੇ। ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ ਨੇ 16, 26, 15, ਉੱਤਰੀ ਕੋਰੀਆ ਨੇ 15, 14, 17, ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਨੇ 4, 12, 12, ਸੋਨੇ, ਚਾਂਦੀ ਤੇ ਤਾਂਬੇ ਦੇ ਤਮਗ਼ੇ ਜਿੱਤੇ।
ਅੱਠਵੀਆਂ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ ਕਰਾਉਣ ਦੀ ਹਾਮੀ ਇਸਲਾਮਾਬਾਦ ਨੇ ਭਰੀ ਸੀ ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਵੀ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਿਓਲ ਵਾਂਗ ਅਸਮਰੱਥਾ ਪ੍ਰਗਟਾਅ ਦਿੱਤੀ। ਛੇਕੜ ਇਹ ਖੇਡਾਂ ਤੀਜੀ ਵਾਰ ਬੈਂਕਾਕ ਨੂੰ ਕਰਾਉਣੀਆਂ ਪਈਆਂ। 1978 ਦੀਆਂ ਇਹ ਖੇਡਾਂ 9 ਤੋਂ 20 ਦਸੰਬਰ ਤਕ ਚੱਲੀਆਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ 26 ਮੁਲਕਾਂ ਦੇ 5000 ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੇ ਭਾਗ ਲਿਆ। ਭਾਰਤ ਵੱਲੋਂ 140 ਖਿਡਾਰੀ, 13 ਕੋਚ ਤੇ 11 ਮੈਨੇਜਰ ਬੈਂਕਾਕ ਗਏ। ਲੋਕ ਜਮਹੂਰੀ ਚੀਨ ਨੇ ਤਾਈਵਾਨ ਦੇ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਦਾ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਪਰ ਉਹ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਹੋਏ ਤੇ ਖੇਡਾਂ ਤੋਂ ਵਾਂਝੇ ਰਹਿ ਗਏ। ਇਰਾਨ ਅੰਦਰੂਨੀ ਗੜਬੜ ਕਾਰਨ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਨਾ ਲੈ ਸਕਿਆ।
ਭਾਰਤ ਦੇ 24 ਅਥਲੀਟਾਂ ਨੇ 18 ਤਮਗ਼ੇ ਜਿੱਤੇ ਤੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਸਿੱਧ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਜਿੱਤਾਂ ਦਾ ਵੱਡਾ ਆਧਾਰ ਅਥਲੈਟਿਕ ਖੇਡਾਂ ਹਨ। ਬਾਜ਼ੀਗਰਾਂ ਦੇ ਮੁੰਡੇ ਹਰੀ ਚੰਦ ਨੇ ਦੋ ਸੋਨੇ ਦੇ ਮੈਡਲ ਜਿੱਤੇ। ਰਾਮਾਸਵਾਮੀ ਗਣੇਸ਼ਕਰਣ, ਹਾਕਮ ਸਿੰਘ, ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ, ਸੁਰੇਸ਼ ਬਾਬੂ ਤੇ ਗੀਤਾ ਜ਼ੁਤਸ਼ੀ ਵੀ ਸੋਨੇ ਦੇ ਤਮਗ਼ੇ ਜਿੱਤ ਗਏ। ਚਾਂਦੀ ਤੇ ਤਾਂਬੇ ਦੇ ਤਮਗ਼ੇ ਜਿੱਤਣ ਵਾਲੇ ਤਾਂ ਕਈ ਸਨ। ਨਿਸ਼ਾਨੇਬਾਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਇੱਕੀ ਨਿਸ਼ਾਨਚੀਆਂ ਨੇ ਭਾਗ ਲਿਆ ਪਰ ਸੋਨੇ ਦਾ ਤਮਗ਼ਾ ਕੇਵਲ ਰਣਧੀਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜਿੱਤਿਆ। ਹਾਕੀ ਦਾ ਫਾਈਨਲ ਮੈਚ ਲਗਾਤਾਰ ਛੇਵੀਂ ਵਾਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਟੀਮਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਖੇਡਿਆ ਗਿਆ ਜੋ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ 1-0 ਗੋਲ ਨਾਲ ਜਿੱਤ ਲਿਆ। ਕੁਸ਼ਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦਸ ਪਹਿਲਵਾਨਾਂ ਨੇ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਸੀ। ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਤੇ ਰਾਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੋਨੇ ਦੇ ਤਮਗ਼ੇ ਜਿੱਤੇ ਅਤੇ ਸਤਪਾਲ ਚਾਂਦੀ ਦਾ ਤਮਗ਼ਾ ਜਿੱਤਿਆ।
ਭਾਰਤ ਨੇ ਕੁਲ ਮਿਲਾ ਕੇ 11 ਸੋਨੇ, 11 ਚਾਂਦੀ ਤੇ 6 ਤਾਂਬੇ ਦੇ ਤਮਗ਼ੇ ਜਿੱਤੇ ਅਤੇ 26 ਮੁਲਕਾਂ ਵਿੱਚ ਛੇਵਾਂ ਸਥਾਨ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ। ਜਪਾਨ 70 ਸੋਨੇ, 59 ਚਾਂਦੀ ਤੇ 49 ਤਾਂਬੇ ਦੇ ਤਮਗ਼ੇ ਜਿੱਤ ਕੇ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਵਾਂਗ ਮੀਰੀ ਰਿਹਾ। ਚੀਨ 51 ਸੋਨੇ, 54 ਚਾਂਦੀ ਤੇ 46 ਤਾਂਬੇ ਦੇ ਤਮਗ਼ੇ ਜਿੱਤ ਕੇ ਜਪਾਨ ਦੇ ਮੋਢਿਆਂ `ਤੇ ਆ ਚੜ੍ਹਿਆ। ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ ਤੀਜੇ, ਉੱਤਰੀ ਕੋਰੀਆ ਚੌਥੇ ਤੇ ਥਾਈਲੈਂਡ ਪੰਜਵੇਂ ਸਥਾਨ `ਤੇ ਰਹੇ। ਜੇਕਰ ਪਹਿਲੀਆਂ ਅੱਠ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਲੇਖਾ ਜੋਖਾ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਜਿੱਤੇ ਤਮਗ਼ਿਆਂ ਦੀ ਕੁਲ ਗਿਣਤੀ 216 ਬਣਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ 63 ਸੋਨੇ, 74 ਚਾਂਦੀ ਤੇ 79 ਤਾਂਬੇ ਦੇ ਤਮਗ਼ੇ ਹਨ। ਜਪਾਨ ਨੇ `ਕੱਲੀਆਂ 1978 ਦੀਆਂ ਖੇਡਾਂ ਵਿਚੋਂ ਈ 176 ਤਮਗ਼ੇ ਜਿੱਤੇ ਤੇ ਚੀਨ ਨੇ ਕੇਵਲ ਦੋ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ `ਚੋਂ 257 ਤਮਗ਼ੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ।
ਨੌਵੀਆਂ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ ਇਕੱਤੀ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਫਿਰ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਹੋਈਆਂ। ਇਹਨਾਂ ਲਈ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਸਟੇਡੀਅਮ ਤੇ ਹੋਰ ਕਈ ਖੇਡ ਭਵਨ ਉਸਾਰੇ ਗਏ। 19 ਨਵੰਬਰ 1982 ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਗਿਆਨੀ ਜ਼ੈਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਖੇਡਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ। ਨੈਸ਼ਨਲ ਸਟੇਡੀਅਮ ਜਿਥੇ ਪਹਿਲੀਆਂ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ ਉਥੋਂ ਖੇਡਾਂ ਦੀ ਮਿਸ਼ਾਲ ਬਾਲੀ ਗਈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਨਾਮੀ ਖਿਡਾਰੀ ਹੱਥੋ ਹੱਥੀ ਨਹਿਰੂ ਸਟੇਡੀਅਮ ਲਿਆਏ। ਗੁਰਬਚਨ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ ਮਿਸ਼ਾਲ ਨਾਲ ਸਟੇਡੀਅਮ `ਚ ਪਹੁੰਚਾ ਤਾਂ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੇ ਤਾੜੀਆਂ ਨਾਲ ਸਵਾਗਤ ਕੀਤਾ। ਫਿਰ ਮਿਸ਼ਾਲ ਫਲਾਈਂਗ ਸਿੱਖ ਮਿਲਖਾ ਸਿੰਘ ਤੇ ਕਮਲਜੀਤ ਸੰਧੂ ਨੇ ਫੜੀ ਤੇ ਸਟੇਡੀਅਮ ਦਾ ਚੱਕਰ ਲਾਇਆ। ਓਲੰਪੀਅਨ ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਤੇ ਡਿਆਨਾ ਸਾਈਮਜ਼ ਨੇ ਮਿਸ਼ਾਲ ਲੈ ਕੇ ਖੇਡਾਂ ਦੀ ਜੋਤ ਜਗਾਈ ਅਤੇ ਗੀਤਾ ਜ਼ੁਤਸ਼ੀ ਨੇ ਤਿਰੰਗੇ ਦਾ ਲੜ ਫੜ ਕੇ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕੀ। ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਤੇਤੀ ਮੁਲਕਾਂ ਦੇ ਖਿਡਾਰੀ ਖੜ੍ਹੇ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਕੀ ਪਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲੈਣਾ ਸੀ। ਕਬੱਡੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਨੁਮਾਇਸ਼ੀ ਖੇਡ ਰੱਖੀ ਗਈ।
ਭਾਰਤ ਦੇ ਘੋੜਸਵਾਰ ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ ਤੇ ਰੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ, ਗੌਲਫ਼ ਦੇ ਲਕਸ਼ਮਣ ਸਿੰਘ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਟੀਮ, ਕਿਸ਼ਤੀ ਚਾਲਣ ਦੇ ਫਾਰੂਖ਼ ਤਾਰਾਪੋਰ ਤੇ ਜ਼ਰੀਰ ਕਰੰਜੀਆ, ਮੁੱਕੇਬਾਜ਼ੀ ਦੇ ਕੌਰ ਸਿੰਘ, ਪਹਿਲਵਾਨ ਸੱਤਪਾਲ ਅਤੇ ਅਥਲੈਟਿਕਸ ਵਿੱਚ ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ, ਚਾਂਦ ਰਾਮ, ਚਾਰਲਸ ਬਰੋਮੀਓ ਤੇ ਵਾਲਸੰਮਾ ਨੇ ਸੋਨੇ ਦੇ ਤਮਗ਼ੇ ਜਿੱਤੇ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਹਾਕੀ ਟੀਮ ਵੀ ਸੋਨੇ ਦਾ ਤਮਗ਼ਾ ਜਿੱਤ ਗਈ ਜਦ ਕਿ ਮਰਦਾਂ ਦੀ ਹਾਕੀ ਟੀਮ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਟੀਮ ਹੱਥੋਂ 7-1 ਗੋਲਾਂ `ਤੇ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਾਰੀ। ਭਾਰਤੀ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੇ ਕੁਲ 13 ਸੋਨੇ, 19 ਚਾਂਦੀ ਤੇ 25 ਤਾਂਬੇ ਦੇ ਤਮਗ਼ੇ ਜਿੱਤੇ। ਪਹਿਲੀਆਂ ਅੱਠ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ `ਚ ਜਪਾਨ ਤਮਗ਼ਾ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਉਪਰ ਰਿਹਾ ਸੀ ਪਰ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਸਭ ਤੋਂ ਉਪਰ ਨਿਕਲ ਗਿਆ। ਚੀਨ ਨੇ 61 ਸੋਨੇ, 51 ਚਾਂਦੀ ਤੇ 41 ਤਾਂਬੇ ਦੇ ਤਮਗ਼ੇ ਜਿੱਤੇ। ਜਪਾਨ 57 ਸੋਨੇ, 52 ਚਾਂਦੀ ਤੇ 41 ਤਾਂਬੇ ਦੇ ਤਮਗ਼ੇ ਜਿੱਤ ਸਕਿਆ।
ਦਸਵੀਆਂ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ 1986 ਵਿੱਚ ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸਿਓਲ ਵਿੱਚ ਹੋਈਆਂ। ਉਥੇ ਈ 1988 ਦੀਆਂ ਓਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ ਹੋਣੀਆਂ ਸਨ। ਸਿਓਲ ਨੇ ਬੜੀ ਵੱਡੀ ਪੱਧਰ ਉਤੇ ਖੇਡਾਂ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕੀਤੀ। ਉਥੇ ਪੱਚੀ ਪਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਖੇਡਾਂ `ਚ ਭਾਗ ਲੈਣ ਲਈ ਸਤਾਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਖਿਡਾਰੀ ਅੱਪੜੇ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਪੀ.ਟੀ.ਊਸ਼ਾ ਨੇ ਸੋਨੇ ਦੇ ਚਾਰ ਤੇ ਇੱਕ ਚਾਂਦੀ ਦਾ ਮੈਡਲ ਜਿੱਤ ਕੇ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਨਵਾਂ ਰਿਕਾਰਡ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਉਡਣ ਪਰੀ ਦਾ ਖ਼ਿਤਾਬ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਸਿਓਲ ਦੀਆਂ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ ਪੀ.ਟੀ.ਊਸ਼ਾ ਦੀਆਂ ਖੇਡਾਂ ਕਹੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਮਰਦਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੇਵਲ ਪਹਿਲਵਾਨ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਹੀ ਸੀ ਜੋ ਸੋਨੇ ਦਾ ਤਮਗ਼ਾ ਜਿੱਤ ਸਕਿਆ। ਸਮੁੱਚੀ ਤਮਗ਼ਾ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਸਭ ਤੋਂ ਉਪਰ ਰਿਹਾ ਤੇ ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ ਦੂਜੀ ਥਾਂ ਆਇਆ। ਜਪਾਨ ਇੱਕ ਟੰਬਾ ਥੱਲੇ ਉੱਤਰ ਕੇ ਤੀਜੀ ਥਾਂ ਚਲਾ ਗਿਆ।
1990 ਦੀਆਂ ਗਿਆਰਵੀਆਂ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਬੀਜਿੰਗ ਵਿਖੇ ਹੋਈਆਂ। ਉਥੇ ਸਤਾਈ ਪਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਹੋਏ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਅਠੱਤੀ ਮੁਲਕਾਂ ਦੇ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੇ ਭਾਗ ਲਿਆ। ਬੇਸ਼ਕ ਸੈਂਕੜੇ ਤਮਗ਼ੇ ਦਾਅ `ਤੇ ਸਨ ਪਰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਖਿਡਾਰੀ ਸੋਨੇ ਦਾ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਤਮਗ਼ਾ ਹੀ ਜਿੱਤ ਸਕੇ। ਉਹ ਵੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਦੇਸੀ ਖੇਡ ਕਬੱਡੀ ਦਾ। ਹੁਣ ਤਕ ਹੋਈਆਂ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਮਾੜੀ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਸੀ। ਤਮਗ਼ੇ ਜਿੱਤਣ ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਬਾਕੀ ਮੁਲਕਾਂ ਨਾਲੋਂ ਬਹੁਤ ਅੱਗੇ ਨਿਕਲ ਗਿਆ। ਉਸ ਦੇ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੇ ਬਾਕੀ ਸਾਰੇ ਮੁਲਕਾਂ ਦੇ ਕੁਲ ਤਮਗ਼ਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਤਮਗ਼ੇ ਜਿੱਤੇ। ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ ਨੇ ਦੂਜਾ ਸਥਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਤੇ ਜਪਾਨ ਫਿਰ ਤੀਜੇ ਸਥਾਨ ਉਤੇ ਰਿਹਾ।
ਬਾਰ੍ਹਵੀਆਂ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ 1994 ਵਿੱਚ ਜਪਾਨ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਹੀਰੋਸ਼ੀਮਾ ਵਿੱਚ ਹੋਈਆਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਮੁਲਕਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਬਤਾਲੀ ਹੋ ਗਈ। ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੇ ਟੁੱਟ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਕਈ ਮੁਲਕ ਏਸ਼ੀਆ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਹੀਰੋਸ਼ੀਮਾ ਐਟਮ ਬੰਬ ਦੀ ਤਬਾਹੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉੱਜੜ ਕੇ ਵਸਿਆ ਆਧੁਨਿਕ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ। ਉਥੇ ਨਵੇਂ ਸਟੇਡੀਅਮ ਤੇ ਖੇਡ ਭਵਨ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਹੀਰੋਸ਼ੀਮਾ ਵਿੱਚ ਖੇਡਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਚੌਂਤੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਖੇਡਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਸੀ। ਸਿਓਲ ਤੇ ਬੀਜਿੰਗ ਵਾਂਗ ਉਥੇ ਵੀ ਚੀਨ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਤਮਗ਼ੇ ਜਿੱਤੇ, ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆਂ ਦੂਜੇ ਨੰਬਰ `ਤੇ ਰਿਹਾ ਤੇ ਜਪਾਨ ਤੀਜੇ ਨੰਬਰ ਉਤੇ ਆਇਆ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਖਿਡਾਰੀ ਕੋਈ ਖ਼ਾਸ ਜਲਵਾ ਨਾ ਵਿਖਾ ਸਕੇ। ਹਾਕੀ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ ਤੋਂ ਹਾਰ ਗਿਆ।
ਤੇਰ੍ਹਵੀਆਂ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ 1998 ਵਿੱਚ ਚੌਥੀ ਵਾਰ ਬੈਂਕਾਕ ਵਿੱਚ ਹੋਈਆਂ। ਉਥੇ ਏਸ਼ੀਆਂ ਦੇ ਚੁਤਾਲੀ ਮੁਲਕਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲਿਆ। ਬੈਂਕਾਕ ਵਿੱਚ ਵੀ ਚੀਨ, ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ ਤੇ ਜਪਾਨ ਦੇ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਬਹੁਤੇ ਤਮਗ਼ੇ ਜਿੱਤੇ। ਇਹ ਤਿੰਨੇ ਮੁਲਕ ਕੁਲ ਮੈਡਲਾਂ ਦੀ ਤਿੰਨ ਚੌਥਾਈ ਤੋਂ ਵੱਧ ਗਿਣਤੀ ਜਿੱਤ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਮੁਲਕਾਂ ਤੋਂ ਥੱਲੇ ਛੇ ਸੱਤ ਅਜਿਹੇ ਮੁਲਕ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਚੌਥੇ ਤੋਂ ਦਸਵੇਂ ਸਥਾਨ ਤਕ ਬੜਾ ਫਸਵਾਂ ਮੁਕਾਬਲਾ ਹੁੰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਹਨ ਕਜ਼ਾਖਸਤਾਨ, ਥਾਈਲੈਂਡ, ਤਾਈਵਾਨ, ਉੱਤਰੀ ਕੋਰੀਆ, ਭਾਰਤ, ਉਜ਼ਬੇਕਸਤਾਨ ਤੇ ਇਰਾਨ। ਬੈਂਕਾਕ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੇ 7 ਸੋਨੇ, 11 ਚਾਂਦੀ ਤੇ 17 ਤਾਂਬੇ ਦੇ ਤਮਗ਼ੇ ਜਿੱਤੇ ਅਤੇ ਤਮਗ਼ਾ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਨੌਵਾਂ ਸਥਾਨ ਰਿਹਾ। ਚੀਨ ਦੇ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੇ 129 ਸੋਨੇ ਦੇ ਤਮਗ਼ੇ ਜਿੱਤੇ, ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ ਨੇ 65 ਤੇ ਜਪਾਨ ਨੇ 52 ਸੋਨ-ਤਮਗ਼ੇ ਹਾਸਲ ਕੀਤੇ।
ਹਾਕੀ ਦੀ ਖੇਡ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਦਿਲਚਸਪੀ ਰਹੀ ਹੈ। 1986 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹਾਕੀ ਦਾ ਫਾਈਨਲ ਮੈਚ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਭਾਰਤ ਤੇ ਪਕਿਸਤਾਨ ਦੀਆਂ ਟੀਮਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਖੇਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ। ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਹਰ ਵਾਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਟੀਮ ਹੀ ਹਾਕੀ ਦਾ ਸੋਨ ਤਮਗ਼ਾ ਜਿੱਤਦੀ ਰਹੀ। ਫਿਰ ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ ਦੀ ਹਾਕੀ ਟੀਮ ਦੀ ਚੜ੍ਹਤ ਹੋ ਗਈ। ਹੀਰੋਸ਼ੀਮਾ ਦਾ ਫਾਈਨਲ ਹਾਕੀ ਮੈਚ ਭਾਰਤ ਤੇ ਕੋਰੀਆ ਦੀਆਂ ਟੀਮਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਹੋਇਆ ਸੀ ਜੋ ਕੋਰੀਆ ਨੇ ਜਿੱਤਿਆ। ਬੈਂਕਾਕ ਵਿੱਚ ਫਿਰ ਫਾਈਨਲ ਮੈਚ ਭਾਰਤ ਤੇ ਕੋਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਟੀਮਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਖੇਡਿਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਵਾਰ ਇਹ ਭਾਰਤ ਦੀ ਟੀਮ ਨੇ ਜਿੱਤਿਆ।
2002 ਦੀਆਂ ਚੌਧਵੀਆਂ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ ਕੋਰੀਆ ਦੇ ਬੰਦਰਗਾਹੀ ਸ਼ਹਿਰ ਬੁਸਾਨ ਵਿੱਚ 29 ਸਤੰਬਰ ਤੋਂ 14 ਅਕਤੂਬਰ ਤਕ ਹੋਈਆਂ। ਇਹ ਖੇਡਾਂ ਹੁਣ ਤਕ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀਆਂ ਖੇਡਾਂ ਗਿਣੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਚੁਤਾਲੀ ਮੁਲਕਾਂ ਦੇ ਲਗਭਗ ਛੇ ਹਜ਼ਾਰ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੇ ਭਾਗ ਲਿਆ। ਅਠੱਤੀ ਪਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਖੇਡਾਂ ਸਨ ਤੇ ਤਮਗ਼ਿਆਂ ਦੇ 420 ਸੈੱਟ ਦਾਅ ਉਤੇ ਸਨ। ਚੀਨ ਨੇ 150 ਸੋਨੇ, 84 ਚਾਂਦੀ ਤੇ 74 ਤਾਂਬੇ ਦੇ ਤਮਗ਼ੇ ਜਿੱਤ ਕੇ ਫਿਰ ਮੀਰੀ ਸਥਾਨ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ। ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ ਨੇ 96 ਸੋਨੇ, 80 ਚਾਂਦੀ ਤੇ 84 ਤਾਂਬੇ ਦੇ ਤਮਗ਼ੇ ਅਤੇ ਜਪਾਨ ਨੇ 44 ਸੋਨੇ, 73 ਚਾਂਦੀ ਤੇ 72 ਤਾਂਬੇ ਦੇ ਤਮਗ਼ੇ ਜਿੱਤੇ। ਭਾਰਤ ਨੇ 10 ਸੋਨੇ, 12 ਚਾਂਦੀ ਤੇ 13 ਤਾਂਬੇ ਦੇ ਤਮਗ਼ੇ ਜਿੱਤ ਕੇ ਸੱਤਵਾਂ ਸਥਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਕੇਵਲ 1 ਸੋਨੇ, 6 ਚਾਂਦੀ ਤੇ 6 ਤਾਂਬੇ ਦੇ ਤਮਗ਼ੇ ਜਿੱਤ ਸਕਿਆ।
ਹਾਕੀ ਦੇ ਸੈਮੀ ਫਾਈਨਲ ਮੈਚ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿ ਤੇ ਕੋਰੀਆ-ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦੀਆਂ ਟੀਮਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਖੇਡੇ ਗਏ। ਭਾਰਤ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ 4-3 ਗੋਲਾਂ ਉਤੇ ਹਰਾ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਕੋਰੀਆ ਨੇ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਨੂੰ 2-0 ਗੋਲਾਂ ਨਾਲ ਹਰਾਇਆ। ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਫਾਈਨਲ ਮੈਚ ਲਗਾਤਾਰ ਤੀਜੀ ਵਾਰ ਭਾਰਤ ਤੇ ਕੋਰੀਆ ਦੀਆਂ ਟੀਮਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਖੇਡਿਆ ਗਿਆ ਜੋ ਕੋਰੀਆ ਨੇ ਜਿੱਤਿਆ। ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦੀ ਟੀਮ ਪੈਨਲਟੀ ਸਟਰੋਕਾਂ ਉਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਟੀਮ ਨੂੰ ਹਰਾ ਕੇ ਤਾਂਬੇ ਦਾ ਤਮਗ਼ਾ ਜਿੱਤ ਗਈ। ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਹੋਇਆ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਹਾਕੀ ਟੀਮ ਜਿੱਤ ਮੰਚ ਉਤੇ ਨਾ ਚੜ੍ਹ ਸਕੀ।
ਭਾਰਤ ਦੇ ਮਰਦ ਅਥਲੀਟਾਂ ਵਿੱਚ ਕੇਵਲ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ ਹੀ ਗੋਲਾ ਸੁੱਟਣ ਵਿੱਚ ਸੋਨੇ ਦਾ ਤਮਗ਼ਾ ਜਿੱਤ ਸਕਿਆ ਜਦ ਕਿ ਛੇ ਸੋਨ-ਤਮਗ਼ੇ ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਅਥਲੈਟਿਕਸ ਵਿੱਚ ਜਿੱਤੇ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀ ਸੁਨੀਤਾ ਰਾਣੀ, ਨੀਲਮ ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ, ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਸਰਸਵਤੀ ਸਾਹਾ ਅਤੇ ਕੇਰਲਾ ਦੀਆਂ ਬੀਨਾਮੋਲ ਤੇ ਅੰਜੂ ਨੇ ਆਪੋ ਆਪਣੇ ਈਵੈਂਟਸ ਵਿਚੋਂ ਸੋਨੇ ਦੇ ਤਮਗ਼ੇ ਜਿੱਤੇ। ਇੱਕ ਸੋਨ-ਤਮਗ਼ਾ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਲੜਕੀਆਂ ਨੇ 4+400 ਮੀਟਰ ਰਿਲੇਅ ਦੌੜ ਵਿਚੋਂ ਜਿੱਤਿਆ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜਿੰਸੀ ਫਿਲਿਪ, ਮਨਜੀਤ ਕੌਰ, ਉਮਾ ਤੇ ਬੀਨਾਮੋਲ ਦੌੜੀਆਂ। ਬਾਕੀ ਦੇ ਚਾਰ ਸੋਨ-ਤਮਗ਼ੇ ਭਾਰਤ ਨੇ ਕਬੱਡੀ, ਟੈਨਿਸ, ਸਨੂਕਰ ਤੇ ਗੌਲਫ਼ ਵਿਚੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ।
ਏਸ਼ੀਆ ਮਹਾਂਦੀਪ ਧਰਤੀ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਸੰਘਣੀ ਵਸੋਂ ਵਾਲਾ ਖਿੱਤਾ ਹੈ। ਲਗਭਗ ਪੌਣੇ ਚਾਰ ਅਰਬ ਲੋਕ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੀਆਂ ਪੀਲੀਆਂ ਨਸਲਾਂ, ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੀਆਂ ਸਾਂਵਲੀਆਂ, ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ ਦੀਆਂ ਕਣਕ ਵੰਨੀਆਂ ਤੇ ਉੱਤਰ ਪੱਛਮੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੀਆਂ ਗੋਰੇ ਰੰਗ ਦੀਆਂ ਨਸਲਾਂ ਦੇ ਨਵੇਕਲੇ ਨੈਣ ਨਕਸ਼ ਹਨ। ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪੀਲੀਆਂ ਕੌਮਾਂ ਦੀ ਸਰਦਾਰੀ ਹੈ। ਚੀਨੇ, ਕੋਰੀਅਨ ਤੇ ਜਪਾਨੀ ਹੋਰਨਾਂ ਨਾਲੋਂ ਬਹੁਤ ਅੱਗੇ ਹਨ। ਬੁਸਾਨ ਦੀਆਂ ਖੇਡਾਂ ਦੀ ਤਮਗ਼ਾ ਸੂਚੀ ਦੇ ਉਪਰਲੇ ਦਸ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਚੀਨ ਨੇ ਕੁਲ 308 ਤਮਗ਼ੇ, ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ ਨੇ 260, ਜਪਾਨ ਨੇ 189, ਕਜ਼ਾਖਸਤਾਨ ਨੇ 76, ਤੈਵਾਨ ਨੇ 52, ਉਜ਼ਬੇਕਸਤਾਨ ਨੇ 51, ਥਾਈਲੈਂਡ ਨੇ 43, ਭਾਰਤ ਨੇ 36, ਇਰਾਨ ਨੇ 36 ਤੇ ਉਤਰੀ ਕੋਰੀਆ ਨੇ 33 ਤਮਗ਼ੇ ਜਿੱਤੇ।
ਬੁਸਾਨ ਵਿੱਚ ਖੇਡਾਂ ਦੀ ਮਿਸ਼ਾਲ ਸੋਲਾਂ ਦਿਨ ਜਗਦੀ ਰਹਿਣ ਪਿੱਛੋਂ ਬੁਝੀ ਤੇ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਲਹਿਰਾਉਂਦਾ ਪਰਚਮ ਉਤਰਿਆ ਤਾਂ ਸਕੋਰ ਬੋਰਡ ਉਤੇ ਅੱਖਰ ਲਿਸ਼ਕੇ: ਅਲਵਿਦਾ ਬੁਸਾਨ! 2006 ਵਿੱਚ ਦੋਹਾ `ਚ ਫਿਰ ਮਿਲਾਂਗੇ! !
ਦੋਹਾ ਕਤਰ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਹੈ ਜਿਥੇ 1 ਦਸੰਬਰ ਤੋਂ 15 ਦਸੰਬਰ ਤਕ ਪੰਦਰਵੀਆਂ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ ਹੋਈਆਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ 39 ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਖੇਡਾਂ ਦੇ 423 ਈਵੈਂਟਸ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਹੋਏ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ 45 ਮੁਲਕਾਂ ਦੇ ਛੇ ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੇ ਭਾਗ ਲਿਆ। ਕਤਰ ਸਾਉਦੀ ਅਰਬ `ਚ ਘਿਰਿਆ 4427 ਵਰਗ ਮੀਲ ਰਕਬੇ ਵਾਲਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ। ਉਥੋਂ ਦੇ ਵਸਨੀਕਾਂ ਵਿੱਚ 40% ਅਰਬੀ ਹਨ, 18% ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ, 18% ਭਾਰਤੀ, 10% ਇਰਾਨੀ ਤੇ 14% ਹੋਰ ਹਨ। ਅਰਬੀ ਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਰਾਜ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਹਨ। ਦੋਹਾ ਦੀਆਂ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸੂਰਜ, ਸਮੁੰਦਰ ਤੇ ਰੇਤ ਸੀ ਤੇ ਮਾਸਕਟ ਦਾ ਨਾਂ ਓਰੀ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ ਦੀ ਮਿਸ਼ਾਲ 8 ਅਕਤੂਬਰ 2006 ਨੂੰ ਦੋਹਾ ਵਿੱਚ ਜਗਾਈ ਗਈ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ 3500 ਦੌੜਾਕ 15 ਮੁਲਕਾਂ ਵਿੱਚ ਦੀ 50000 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੌੜਦਿਆਂ 50 ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਦੋਹਾ ਦੇ ਖ਼ਲੀਫ਼ਾ ਸਟੇਡੀਅਮ ਲਿਆਏ ਸਨ। ਮਿਸ਼ਾਲ ਦਾ ਕਾਫਲਾ ਦੋਹਾ ਤੋਂ ਦਿੱਲੀ, ਬੁਸਾਨ, ਮਨੀਲਾ, ਹੀਰੋਸ਼ੀਮਾ, ਜਕਾਰਤਾ, ਬੈਂਕਾਕ, ਦਿੱਲੀ, ਤਹਿਰਾਨ, ਓਮਾਨ ਤੇ ਮਸਕਟ ਵਿੱਚ ਦੀ ਮੁੜ ਦੋਹਾ ਪੁੱਜਿਆ ਸੀ। ਮਿਸ਼ਾਲ ਦਾ ਨਾਂ ਫਲੇਮ ਆਫ਼ ਹੌਸਪੀਟੈਲਟੀ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਭਾਰਤੀ ਦਲ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਸੌ ਦੇ ਕਰੀਬ ਖਿਡਾਰੀ ਸਨ ਪਰ ਮੈਡਲ ਜਿੱਤਣ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਅੱਠਵੇਂ ਥਾਂ ਰਿਹਾ। ਉਸ ਨੇ 10 ਸੋਨੇ, 18